9 Şubat Dünya Sigarayı Bırakma Günü
Tüm dünya ülkelerinde, tütün ürünleri tüketiminin ve tütün dumanına maruz kalmanın yol açtığı zararlı etkilerinin önlenmesi ve küresel tütün salgınını önlemek amacıyla yapılan çalışmalar bağlamında her yıl 9 Şubat günü, Dünya Sigarayı Bırakma Günü olarak kutlanmaktadır.
Tütün ve ürünleri sigara, sarmalık kıyılmış tütün mamulü, pipo, puro, nargilelik tütün mamulü, enfiye ve çiğnemelik tütündür. Türkiye’de de en çok sigara olmak üzere, nargile, az miktarda puro ve pipo ile yerel olarak sarmalık ve çiğneme tütün şeklinde tüketilmektedir.
Tütün dumanında bulunan kimyasal maddeler, Amonyak (kimyasal temizleyici), karbonmonoksit (egzoz gazı), naftalin (güve ilaçlama),kadmiyum (araba akülerinde, pillerde), aseton(oje ve kimyasal çözücü) gibi 4000'den fazla kimyasal madde vardır. Bunlardan en az 250'sinin zararlı olduğu ve 50' den fazlasının da kansere neden olduğu bilinmektedir. Bu kimyasal maddeler tütün dumanında da oldukça fazla miktarda bulunmaktadır. Dünyada her yıl tütün kullanımının yol açtığı sağlık sorunları nedeniyle milyonlarca kişi hayatını kaybetmektedir. Kendisi sigara içmediği halde başkalarının içtiği sigaraların zararlı etkilerinden dolayı her yıl binlerce kişi hayatını kaybetmektedir.
Sigara bebek ve çocuklarda ölü doğum, ani bebek ölüm sendromu, büyüme gelişme geriliği, havale, alerjik hastalıklar, akciğer gelişme bozukluğu, solunum yolu enfeksiyonları, astım, kronik bronşit, akciğer kanseri gelişme riskini artırır.
Sigara kullanan veya sigara dumanına maruz kalan genç kadınlarda meme kanseri riski %90 artmaktadır. Menopoz öncesi kadınlarda 2,6 kat daha fazla meme kanserine yakalanma riski vardır. Sigara ayrıca adet düzensizlikleri, kısırlık, erken menopoz, kemik erimesi, dış gebelik, erken doğum, düşük risklerini artırır. Hamilelik süresince sigara içmiş annelerin bebekleri içmemiş annelerin bebeklerinden 200–250 gr daha düşük ağırlıkla doğmaktadır.
Sigara erkeklerde, mesane ve prostat kanserine, cinsel isteksizliğe yol açabilir. Akciğer kanserlerinin % 95’i sigara içiminden kaynaklanmaktadır. Pasif içicilik bile akciğer kanserine neden olmaktadır. Ayrıca, ağız, dil, yutak, gırtlak, tükürük bezi, diş eti, akciğer, bronş, yemek borusu, mide, karaciğer, pankreas, bağırsak, anüs, böbrek, mesane, penis, vulva, rahim ağzı ve kan kanserlerine de sebep olmaktadır. Sigara dumanındaki zararlı maddeler ağız yolu ile içeri çekildiği için yanak, dudak, yutak ve gırtlak bölgelerine yapışarak oradaki dokuları zamanla tahrip ederler. Sonuç olarak sigara, bu bölgelerde ağrılı ve tedavisi zor kanserlerin gelişmesini kolaylaştırır. Yemek borusu kanseri gelişme riski 5–10 kat arttırmaktadır. Mide kanseri gelişiminde %20–35 oranında etkisi vardır. Pankreas kanseri gelişiminde risk faktörüdür. Sigaranın içindeki maddelerin biriktiği yerlerden biri mesanedir. Sigara içenlerde mesane kanseri riski 3-5 kat artar. Sigara içenlerin kanserden ölüm oranı, içmeyenlerinkine göre 15 ile 25 kat fazladır. Sperm kalitesini ve hareketini bozar.
Dünya Sağlık Örgütü’nün açıklamalarına göre, sigarayı bırakmanın faydaları kısa dönem ve uzun dönem faydalar olarak ikiye ayrılabilir.
Kısa dönemde görebileceğiniz faydalardan bahsetmek gerekirse; ilk 20 dakikada kalp atış hızınız ve kan basıncınız normale dönecektir. 8 saat sonra, kan oksijen düzeyi normale döner, kalp krizi geçirme riski azalır. 24 saat sonra, vücut karbonmonksitten arınır. 48 saat sonra, kandaki nikotin düzeyi azalır, tat ve koku duyusu artar. Peptik ülserli hastaların tedaviye verdikleri cevap artar.2-12 hafta içerisinde dolaşım sisteminizin ve akciğerinizin kapasitesi artacaktır. 3-9 ay içerisinde öksürüğünüz ve nefes darlığınız azalacaktır. Uzun dönem etkilerini sayacak olursak; 1 yıl içerisinde kalp krizi geçirme riskiniz bir sigara içicisinin yarısına düşecektir. 5 yıl sonra felç geçirme riskiniz hiç sigara içmeyen bir kişiyle eşit olacaktır. 10 yıl sonra ise, akciğer kanserine yakalanma riskiniz bir sigara içicisinin yarısı seviyesine düşecek, ağız kanseri, gırtlak kanseri, serviks kanseri, pankreas kanserine yakalanma riskiniz önemli ölçüde azalacaktır.
Tütün ve tütün ürünleri kullanımı, halk sağlığını tehdit eden, mutlaka mücadele edilerek önlenmesi gereken endemik bir sorundur. Dünya Sağlık Örgütü sigaraya bağlı hastalıklardan her yıl yaklaşık 5 milyon kişinin öldüğünü, sakat ve felç kaldığını bildirmektedir. Türkiye’de ise her yıl sigaraya bağlı hastalıklardan 100 bin kişi hayatını kaybetmekte, sakat ve felç kalmaktadır.
Küresel Yetişkin Tütün Araştırması (KYTA) raporu verilerine göre Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştaki bireylerin 2008 yılında %31,3’ü her gün veya ara sıra tütün ve tütün mamullerini kullanmakta iken 2012 yılında bu oran yaklaşık olarak %27’ye düşmüştür. Ülkemiz, tütün ve tütün mamulü kullanımında % 24'lük oranıyla ( ~15 milyon kişi), dünya genelinde 10. sırada yer almaktadır. Türkiye'de tütün ve sigara tüketimi kadınlarda % 10,7, erkeklerde ise % 37,3 oranlarındadır. 4207 Sayılı Yasaya göre kapalı alanlarda sigara yasağının restoran, kafe, bar ve kahvehaneleri de kapsamasıyla, ülkemizin Dünya Sağlık Örgütü’nün önerdiği başarılı MPOWER uygulamalarıyla, Sağlık Bakanlığı’nın yaptığı çalışmalarla (sigara bırakma poliklinikleri, sigara bırakmada kullanılan ilaçların ücretsiz olarak sağlanması, ALO 171 Sigara Bırakma Danışma Hattı, Dumansız Hava Sahası Denetim Sistemi, kanunla yasaklanmış alanlarda sigara içilmesi halinde ALO 184 arayarak ihlal bildirimi vs.), çeşitli sivil toplum kuruluşları ve cemiyetlerle (Türkiye Yeşilay Cemiyeti, Türkiye Sigarayla Savaş Derneği) işbirliğinde (reklamlar yayınlanması, afiş, broşür hazırlanması, kongreler, sempozyumlar, kanunla yasaklanmış alanlarda sigara içilmesi halinde Yeşil Dedektör uygulaması ile ihlal bildirimi vs.) ülkemizde sigara tüketiminde ciddi bir azalma meydana gelmiştir.
Bu yılki etkinlikler kapsamında 9 Şubat 2019 saat 13:00 da Arap Camii önünde açılacak standa bilgilendirme faaliyetleri ve karbonmonoksit ölçümleri yapılacaktır. Sevdiklerinizle birlikte sağlıklı ve mutlu bir yaşam sürmeniz dileğiyle yeni bir başlangıç için hepinizi ALO 171 Sigara Bırakma Danışma Hattı’nı aramaya, ilimizde hizmet veren Sigara Bırakma Polikliniğimize davet ediyoruz.
Dr.Dursun KOÇ
Bartın İl Sağlık Müdürü